Dünya genelinde çevre sağlığı alanında en güncel tema olan “Clean Air, Healthy People” (Temiz Hava, Sağlıklı İnsanlar) bu yıl 26 Eylül Dünya Çevre Sağlığı Günü’nün odak noktasıdır. Temiz hava, sadece doğrudan solunum yollarını etkilemekle kalmaz; kardiyovasküler hastalıklardan erken doğuma, astımdan kronik akciğer hastalıklarına kadar geniş bir sağlık yelpazesinde hayati bir rol oynar.
Dünyadan Durum ve Türkiye Gerçekleri
- Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, çevresel riskler arasında hava kirliliği yıllık milyonlarca erken ölüme yol açmaktadır; iç ve dış ortam havasındaki kirleticiler özellikle düşük gelirli bölgeleri daha çok etkilemektedir.
- Türkiye’de hava kirliliği, insan sağlığı üzerine en çok ölümle neticelenen çevre sorunu olarak öne çıkmakta, WHO’nun sınır değerlerini aşan PM₂.₅ve diğer partikül madde düzeyleri büyük şehirlerde kritik boyutlara ulaşmaktadı
- İklim değişikliğinin etkileri (“sıcak hava dalgaları”, kuraklık, ekstrem hava olayları) hem çevre hem halk sağlığı açısından giderek daha belirgin hale gelip, Türkiye’de su kıtlığı ve tarımsal verim kayıpları gibi riskler oluş
Bu Yılın Öne Çıkan Temaları
- Hava Kalitesi ve Kirleticilerin Azaltılması: Ulaşım, enerji üretimi (özellikle fosil yakıt kullanımı), sanayi kaynaklı emisyonlar; hem dış hem iç ortam hava kalitesinin iyileştirilmesi çabaları.
- Hassas Nüfusların Korunması: Çocuklar, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar gibi grupların hava kirliliği ve iklim etkilerinden daha fazla etkilendiği bilinmektedir. Bu gruplara özgü önlemler ve sağlık politikaları geliş
- Yasal Düzenlemeler ve Uygulamada Şeffaflık: Hava kirliliğiyle ilgili standartların sıkılaştırılması, mevcut yasaların uygulanması, ölçüm ve izleme altyapılarının güç
- Farkındalık, Eğitim ve Toplumsal Katılım: Halkın, yerel yönetimlerin ve özel sektörün bu alanda bilinçlenmesi; bireysel davranış değişiklikleri (örneğin kömür kullanımı, iç mekân havalandırması, ulaşım tercihleri) teşvik edilmesi.
- İklim Değişikliği ile Bağlantılı Sağlık Riskleri: Aşırı sıcaklık, kuraklık, seller gibi olayların sağlık üzerindeki etkilerinin yönetilmesi; adaptasyon stratejileri ve afet risk yönetimi planlarının çevre sağlığı perspektifiyle ele alınması.
Üniversite Olarak Bizden Mesaj
Çevre Sağlığı ve Çevresel Risk Yönetimi Teknikerliği Programı olarak temiz hava hakkının temel bir insan hakkı olduğuna inanıyoruz. Bu bağlamda 26 Eylül Dünya Çevre Sağlığı Günü’nde, öğrencilerimiz, akademik personelimiz ve bölge halkıyla birlikte şu hedefleri öne çıkarıyoruz:
- Hava kirleticilerinin kaynaklarını teşhis etmek ve azaltmak için çok disiplinli çalışmaları desteklemek,
- Araştırma birimlerimizde şehir içi hava kalitesi, iç mekan hava kirlenmesi ve sağlık etkileri üzerine veri toplamayı arttırmak,
- Yerel karar vericiler ve kamuoyu ile iş birliği içinde, temiz hava politikalarının geliştirilmesine katkı sağlamak,
- Bilinçlendirme etkinlikleri düzenleyerek toplumda çevre sağlığı bilincini güç
Çözüm Çağrısı
Temiz hava herkesin hakkıdır. Sadece bireysel değil, kurumsal, yerel ve ulusal düzeyde ortak çabalar gerekmektedir. Hükümetler, belediyeler, sanayi sektörü, üniversiteler ve her birey bu konuda sorumluluk sahibidir. Bu Dünya Çevre Sağlığı Günü’nde “temiz hava yaratmak” için bugün ne yapabiliriz sorusunu birlikte cevaplayalım.